İnsan Bir Aktördür

0
193

Tiyatronun bireysel sorunların ve uyumsuzlukların giderilmesi, davranış bozukluklarının düzeltilmesi amacıyla bir tedavi aracı olarak kullanılması yeni bir görüş değildir. Gerek ilkel toplumlarda, gerekse eski Yunan’da kişi ve toplum yaşamında tiyatro önemli bir rol oynamıştı: Kişiyi ya da toplumu tedirgin eden, denge ve düzeni bozan olayların, olguların, kişilerin tiyatro ortamı içinde açığa çıkması, konuşulup tartışılması insanı rahatlattığı gibi, sorunların çözümünde de yeni çıkış yolları sağlar. Tiyatroyu izleyen insanlar kendileriyle oyuncular arasında duygusal bağlantı kurarlar, geçici bir süre için onlardan biri ya da birkaçıyla özdeşleşirler. Böylece özdeşleştikleri oyuncunun sorunlarını, kaygı ve sıkıntılarını benimsedikleri gibi, çözüm yollarını, tutum ve davranışlarını da kolayca kendi benliklerine sindirebilirler.

Toplum yaşamında tiyatronun işlevini değerlendiren Moreno, gözlem ve tedavi yöntemi olarak ondan yararlanmayı düşünmüştür. Moreno yeni hekim olduğu sıralarda, Viyana’da bir parkta dolaşırken iki kardeş arasında geçen bir olayı gözler. Bu olayda ağabey annenin rolünü benimseyerek kardeşine yemek yememekte direnmeyi sürdürürse döveceğini söylemektedir. Buna karşılık küçük kardeş şu cevabı verir: “Sen hiç iyi bir anne değilsin. Hep beni cezalandırıyorsun. Oysa ağabeyime hiç dokunmazsın.”

Bu konuşmayı izleyen ve yorumlayan Moreno, gündelik yaşamla ilgili olayların türlü rollerle yeniden canlandırılması sonucu, gizli kalmış birçok duygu ve düşüncenin açığa çıkacağını, böylece kişinin baskıdan kurtulacağını, boşalacağını, kaygı ve endişeden arınacağını düşünmüştür.

Moreno’ya göre, deneycinin ya da gözlemcinin insanı anlamak ve tanımak için onun davranışlarını gözlemesi yeterli değildir. Davranışlar sırasında insanın iç dünyasının da değerlendirilmesi gereklidir. Bu amaçla insanın çevre koşullarından soyutlanmış olarak değil, tam tersine çevre koşulları, ilişkileri, duygu ve düşünceleriyle birlikte değerlendirilmesi zorunludur. Başka bir deyişle, Moreno’ya göre bu açıdan bakıldığında insan bir aktördür. İçinde yaşadığı ortam ve ilişkiler içinde rol yapan bir aktör. Bu nedenle, insanın anlaşılması, tanınması sözkonusu olduğunda, onu bir aktör durumuna sokmak, ortak amaçları paylaştığı bir grubun üyesi olarak ele almak, bu koşullar altında tutum ve davranışlarını gözleyip değerlendirmek zorunluluğu vardır. Böylece Moreno renkli, canlı, hareketli bir gözlem ve tedavi yönteminin temellerini atmış oluyordu. Moreno bu yöntemin uygulanması için tiyatrodan yararlanmış, denekleri ya da hastaları bu tiyatronun birer oyuncusu olarak kabul etmiş, onlara günlük yaşamlarında ilişki kurdukları kişiler arasından çeşitli roller vererek, düşünce ve duygularının dışa vurulmasına, eyleme geçmesine yardımcı olmuştur. Bu yöntemle, güncel yaşantıda toplum içinde geçen olayların bir bölümü küçük boyutlarla oyuna aktarılarak aynı canlılık ve coşkuyla yeniden yaşanmakta, böylece boşalma, rahatlama sağlanmaktadır.

Klinikte grup psikoterapisine katılan üyeler, kendilerince yakınmalarının nedeni olan ve yaklaşımlarında önemli yeri ve rolü olduğuna inandıkları olayları, bu olaylara karışan kişileri, bu kişilerle ilişki düzeylerini, sürtüşme ve çatışmalarını anlatan bir oyun yazdılar. “Bey, Tüp Bitti!” adıyla sahneye konulan bu oyun eve aç, yorgun, bitkin olarak dönen bir memurun kapıda karşılanışıyla başlar. Evin hanımı kapıyı açar açmaz, gaz tüpünü eşinin eline tutuşturarak, “Bey, tüp bitti, yemek falan isteme, önce git şunun dolusunu al,” der demez bütün gün yorulup sıkılmış ve o güne kadar eşinin bütün olumsuz davranışlarına susmuş olan memurun bağırmasıyla iş tartışma ve kavgaya dönüşür.

Oyun boyunca memurun, karısının, çocuklarının, memurun çalıştığı yerdeki şefin, bakkalın, tamircinin, komşunun sorunları, gerçek yaşamda da benzer rolleri oynayan ve bu nedenle sorunları olan grup üyeleri tarafından canlandırılmış, onların duygu ve düşüncelerini dışa vurmalarına, eyleme dönüştürmelerine olanak tanınmıştır. Gestalt tedavisi yöntemi içinde yardımcı bir tedavi öğesi olarak kullanılan sosyodrama’nın kişinin rahatlaması, boşalması ve uyum sağlamasında büyük katkısı olduğu görülmüştür.

KaynakProf.Dr. Özcan Köknel, 'Kişilik'
Avatar
Bilgeliği aramak bilgeliktir.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir


YORUM YAP

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz